TECHNIKI GRAFICZNE :
AKWAFORTA
kwasoryt, technika graficzna wgłębną, trawiona; także odbitka uzyskana ta technika; na zawerniksowanej płycie miedzianej wykonuje się rysunek stalowa igłą; dla osiągniecia różnego natężenia kresek płytę trawi się kilkakrotnie kwasem azotowym; w powstałe zagłębienia (po oczyszczeniu płyty) wciera się farbę druk. i wykonuje odbitki; akwaforta znana od pocz. XVI w., rozkwit w XVII w. (m.in. Rembrandt, J. Callot), jest stosowana w grafice do dziś.
AKWATINTA
Wykonanie formy drukowej w tej metodzie polega na pokryciu płyty metalowej sproszkowaną kalafonią lub pyłem asfaltowym, które podgrzane topią się i przylegają do niej, naniesieniu obrazu poprzez zasłonięcie wybranych fragmentów powierzchni metalu, a następnie trawieniu odsłoniętego metalu kwasem azotowym. Akwatinta różni się od akwaforty przede wszystkim tym, że trawione są nie linie, lecz płaszczyzny. W wyniku powielania czynności w coraz mniejszych obszarach obrazu uzyskuje się zróżnicowanie głębokości wytrawionych miejsc, a przez to możliwość waloryzowania koloru farby drukowej, czyli możliwość uzyskiwania półtonów.
CELLOGRAFIA
Technika graficzna wypukla stosowana w grafice wspólczesnej; kompozycje rysuje sie na plycie celloplastu, wyciska sie jej tlo rozgrzanym narzedziem; warstwy wycisnietego materialu gromadzace sie na brzegach rysunku pozwalaja uzyskac na odbitce mal. efekty faktury.
CERATORYT
Technika graficzna wglebna; kompozycje rysuje sie na kawalku ceraty, a nastepnie wycina nozem lub wydrapuje igla; po wtarciu farby w powstale wglebienia wykonuje sie odbitki; ceratoryt wynalazl na pocz. XX w. polski grafik F. Jablczynski.
CYNKORYT
Technika graficzna wypukla, pochodna drzeworytu; polega na wykonaniu rysunku w plycie cynkowej, wyzlobieniu tla wokól rysunku, pokryciu farba czesci wypuklych i odbiciu na papierze.
DRZEWORYT
Technika graficzna wypukla; na drewnianym klocku powleczonym gruntem opracowuje sie rysunek; metalowymi dlutami lub rylcami wycina sie tlo (na odbitce biale), partie wypukle pokrywa sie farba i odbija recznie na papierze; ze wzgledu na sposób ciecia klocka rozróznia sie drzeworty wzdluzny (langowy) i drzeworyt poprzeczny (sztorcowy), wynaleziony 1790 przez Th. Bewicka; drzeworyt znany od starozytnosci, jako technika graficzna zastosowany w koncu XIV w., rozwinal sie w 2 pol. XV w. (m.in. A. Dürer); w XIX w. pelnil funkcje techniki reprodukcyjnej; stosowany w grafice do dzis.
ELEKTROTINTA
Technika graficzna wglebna, trawiona; odmiana akwatinty; plyta jest trawiona pradem elektr.; pierwszy zastosowal elektrotinte grafik pol. S. Rzepa ok. pol. XX w.; elektrotinte cechuja duze mozliwosci techn. (subtelny rysunek, silne kontrasty waloru).
FLUOROFORTA
Technika graficzna, trawiona; podobna do akwaforty; rysunek wykonuje sie igla na zawoskowanej szklanej plycie; po wytrawieniu kwasem fluorowodorowym, wypelnia sie farba (po oczyszczeniu plyty) powstale zaglebienia i wykonuje odbitki; fluoroforte uprawiali m.in. S. Wyspianski, L. Wyczólkowski, J. Mehoffer.
GIPSORYT
Wspólczesna technika graficzna wypukla, zblizona do drzeworytu; plyte gipsowa zlobi sie rylcami drzeworytniczymi, usuwajac partie, które maja pozostac na odbitce biale; pociagniete farba czesci wypukle, odbite na papierze, tworza kompozycje.
KREDKOWY SPOSÓB
franc. maniere de crayon, technika graficzna wklesla, trawiona; na pokryta werniksem plyte miedziana przyklada sie zarysowana powierzchnia rysunek wykonany kredka i pociera sie jego lewa strone tak, by kredka przylgnela do werniksu; rysunek opracowuje sie ruletkami o róznej szerokosci i grubosci groszku; pozostawiaja one w werniksie kropkowany slad, odkrywajac metal; nastepnie poddaje sie plyte dzialaniu kwasu i po nalozeniu farby wykonuje odbitke; punktowy slad ruletki daje na odbitce imitacje kreski kredkowej. Sposób kredkowy wynalazl ok. 1740 J.Ch. François; popularny gl. w 2 pol. XVIII w. w grafice barwnej.
KWASORYT
Technika graficzna wklesla polegajaca na trawieniu kwasem octowym rysunku na plycie metalowej, z której po zalozeniu farba wykonuje sie odbitki na papierze; termin uzywany tez na okreslenie akwatinty i akwaforty.
LINORYT
Wspólczesna technika graficzna, wypukla, zblizona do drzeworytu; w plycie linoleum wycina sie nozem i innymi narzedziami partie kompozycji majace w odbitce pozostac biale; pozostale czesci powleka sie farba i wykonuje odbitki; linoryty charakteryzuja silne kontrasty czerni i bieli oraz wieksza niz w drzeworycie swoboda rysunku (linoleum pozwala na ciecie we wszystkich kierunkach).
LITOGRAFIA
Technika graficzna plaska, takze odbitka uzyskana ta technika; na wypolerowanej powierzchni kamienia litograf. wykonuje sie rysunek kredka litograf., tlusta farba lub odpowiednim tuszem; nastepnie zakwasza sie kamien slabym roztworem kwasu azotowego polaczonego z guma arab. i powleka farba druk.; farba przylega do miejsc zarysowanych, nie zatrzymujac sie na uodpornionej na nia kwasem powierzchni kamienia; odbitki wykonuje sie na papierze pod prasa. Technike litografii pierwszy zastosowal niem. grafik A. Senefelder 1796; poczatkowo uzywana jako technika reprodukcyjna, od pol. XIX w. przyjela sie w grafice artyst. w wielu krajach eur., zwl. we Francji i Niemczech. W Polsce pierwszy zaklad litograf. zal. J. Siestrzynski (1819) przy Inst. Gluchoniemych w Warszawie. Technika litografii jest chetnie uzywana we wspólcz. grafice artyst., w poligrafii zastapiona przez offset.
MEZZOTINTA
Sztuka czarna, technika graficzna wklesla; na równomiernie posiekanej chwiejakiem plycie metal. wykonuje sie rysunek za pomoca gladzika i skrobaczki polerujac partie, które po odbiciu maja byc jasne, nastepnie plyte powleka sie farba i odbija; mezzotinta daje najbardziej mal. efekty ze wszystkich technik graf.; wynaleziona przez L. von Siegena w Utrechcie (pierwsza odbitke wykonal 1642), rozwinela sie zwl. w XVIII w. w Wielkiej Brytanii.
MIEDZIORYT
Graficzna technika metal., wglebna; na gladko wypolerowanej plycie miedzianej zlobi sie rysunek za pomoca stalowych rylców; po opracowaniu plyte lekko sie podgrzewa, nastepnie wciera farbe w wyzlobione rowki; po usunieciu farby z gladkich partii metalu przyklada sie do plyty zwilzony papier i przepuszcza przez prase; z jednej plyty mozna otrzymac kilkaset odbitek; miedzioryt odznacza sie sucha, ostro zakonczona kreska; wywodzi sie z technik zlotniczych. Wynaleziony ok. pol. XV w.; poczatkowo rozwijal sie we Wloszech (A. Mantegna), w Niemczech (m.in. M. Schongauer, A. Dürer, A. Altdorfer) i Niderlandach (L. van Leyden); w XVI w. zaczeto go stosowac takze do reprodukcji dziel sztuki; w XVII i XVIII w. rozwinal sie gl. we Francji (R. Nanteuil, C. Lorrain) i we Flandrii (szkola rytownicza P.P. Rubensa), nastepnie w calej Europie; rozpowszechnil sie gl. w ilustracji ksiazkowej; pod koniec XVIII w. i na pocz. XIX w., rzadziej stosowany, ustapil stalorytowi.
MONOTYPIA
Technika graficzna plaska; na plycie metal. lub szklanej wykonuje sie wolno schnacymi farbami (olejnymi, druk.) barwna kompozycje i odciska na zwilzonym papierze; powstaje tylko jedna odbitka, gdyz cala farba odbija sie na papierze; wynaleziona w XVII w., popularna od konca XIX w., stosowana równiez we wspólcz. sztuce.
ODPRYSK
Technika graficzna wklesla; na dokladnie odtluszczonej plycie metal. wykonuje sie rysunek atramentem, zawierajacym oprócz barwnika skladniki latwo rozpuszczajace sie w wodzie, np. cukier z dodatkiem gumy arabskiej; po wyschnieciu calosc pokrywa sie werniksem i zanurza w wodzie; werniks odpryskuje w miejscach rysunku, potem plyte sie trawi, powleka farba i wykonuje odbitki; technike wynalazl franc. rytownik F. Bracquemond w koncu XIX w.
SERIOGRAFIA
Technika stosowana w grafice; rysunek wykonuje sie tuszem litograf. na gazie mlynskiej naciagnietej na ramke; gaze pokrywa sie roztworem izolujacym, który nie przylega do tuszu; po zmyciu tuszu przez czyste partie tkaniny przeciera sie farbe na podloze; odbitki róznia sie miedzy soba natezeniem barwy.
STALORYT
Metal. technika graficzna, wglebna; rysunek zlobi sie na plycie z hartowanej stali; twardosc plyty nie pozwala na uzyskanie swobodnej kreski i grafik musi ograniczyc sie do ciec prostych, kratkowanych lub punktowanych; technika wprowadzona ok. 1820 przez K. Heatha w W. Brytanii; w XIX w. wykonywano nia ekslibrisy, ilustracje, obecnie – banknoty, znaczki pocztowe itp.
SUCHA IGLA
Suchoryt, pointe seche, metal. technika graficzna, wglebna; rysunek ryje sie na plycie miedzianej ostra igla stalowa, która pozostawia po bokach rowka malenkie wiórki – zatrzymujace farbe na równi z zaglebieniami, i po odbiciu, pod prasa na wilgotnym papierze, daje miekka, mal. kreske; ze wzgledu na latwe scieranie sie wiórków, z jednej plyty mozna otrzymac ok. 30 dobrych odbitek; technika znana od pol. XVI w., popularna od pol. XIX w.
TECHNIKI MALARSKIE:
OLEJNE MALARSTWO
Technika malarska polegajaca na poslugiwaniu sie farbami olejnymi (farby artystyczne); za podobrazie sluzy drewno, plótno lub blacha; sa mozliwe rózne sposoby malowania, np.: warstwowy (na zaprawe kladzie sie podmalówke, a na nia wielowarstwowy naklad barwny) oraz alla prima; malarstwo olejne rozpowszechnilo sie w XV w. w Niderlandach, wypierajac technike tempery.
Malarstwo akrylowe to malarstwo za pomocą farb akrylowych. Malarstwo akrylowe jest alternatywą dla malarstwa olejnego i jednocześnie wygodniejszą techniką malarstwa od akwareli i gwaszu.
FARBY AKRYLOWE
Farby akrylowe występują zarówno w postaci zawiesin umożliwiających malowanie na papierze, zbliżone do akwareli i gwaszu jak również można je rozpuszczać w rozpuszczalnikach organicznych i uzyskiwać farby zbliżone charakterem do farb olejnych. Farby akrylowe dostępne są także w formie puszek z rozpylaczem (sprayem) stosowanych w technikach graffiti.
W stosunku do akwareli malowanie farbami akrylowymi jest łatwiejsze, umożliwia pełne mieszanie kolorów i dokonywanie retuszy. Trudniej jest jednak za pomocą tych farb uzyskać wrażenie “ulotności” tak bardzo charakterystyczne dla akwareli.
W stosunku do farb olejnych farby akrylowe dają nieco mniej swobody w nadawaniu obrazom faktury, jednak podobnie łatwo można za ich pomocą uzyskiwać wszelkie inne efekty od wrażenia przenikania kolorów po efekty przestrzenne.
PASTEL
Rodzaj farb artyst. w postaci miekkich kredek; pastelami nazywa sie tez obrazy wykonane tymi farbami; odznaczaja sie one swietlistym kolorytem i miekkimi przejsciami barw; pastel jako samodzielna technika malarska rozpowszechnil sie gl. w XVIII w.
SKULPTOMALARSTWO
Technika plastyczna zblizona do reliefu, uprawiana w XX w.; operuje polaczeniami róznorodnych materialów (np. piasek, ziemia itp.), m.in. wykorzystujac kolaz; i assemblage; skulptomalarstwo zapoczatkowali twórcy kubizmu syntet.: G. Braque, J. Gris, P. Picasso, rozwijali zas J. Dubuffet, A. Tapies oraz przedstawiciele malarstwa materii, pop-artu, nowego realizmu; w Polsce m.in.: J. Maziarska, T. Rudowicz, H. Stazewski, J. Stern.
SUMI-E
Jap. suiboku, technika i styl monochromatycznego malarstwa tuszem, czasem z delikatnymi smugami koloru, przejeta z Chin w XIV w.; byla to technika ekspresji pociagniec pedzla i cieniowania od bieli do czerni; pozwalala wyrazac bogate, symbol. tresci, bliskie filozofii zen; gl. tematy – krajobrazy i postacie, pózniej równiez zwierzeta, rosliny i owoce; wchlaniajac rodzime elementy, w kolejnych stuleciach styl ten stal sie zródlem inspiracji dla wielu szkól mal.; najwybitniejsi przedstawiciele – Sesshu; Motonobu.
TEMPERA
Technika malarska polegajaca na poslugiwaniu sie tymi farbami, typowa dla malarstwa sredniowiecznego.
AKWARELA
Technika malowania farbami akwarelowymi, gl. na papierze; charakterystyczna cecha akwareli jest cienka i przezroczysta warstwa farby, przez która przebija podloze; technika akwareli wymaga duzej precyzji ze wzgledu na trudnosci w dokonywaniu poprawek;
Gwasz – farba wodna z domieszką kredy lub bieli (od XIX wieku ołowiowej lub cynkowej), nadającej jej właściwości kryjące, oraz gumy arabskiej będącej spoiwem. Znana w Europie od średniowiecza, stosowana głównie w XVII i XVIII wieku, choć jest ona popularna do dzisiaj. Mianem tym określa się także technikę malowania gwaszami, a także same obrazy nimi namalowane.
GWASZ
Technika gwaszu różni się od akwareli głównie tym, że obrazy malowane gwaszem mają “pełne” kolory, a nie prześwitujące jak w akwareli. Malowanie gwaszem jest najczęściej stosowane do wykonywania szkiców dla obrazów olejnych oraz do wykonywania ilustracji do książek, choć są też malarze wyspecjalizowani w gwaszu, stosujący z powodzeniem tę technikę do malowania “pełnoprawnych” obrazów.
DRIPPING
Technika malarska; polega na pólautomatycznym wylewaniu farby na plótno i przez jego pochylanie tworzeniu sciekajacych, nieoczekiwanych form; stosowana m.in. przez amerykanskich malarzy kregu abstrakcyjnego ekspresjonizmu (J. Pollock).
ENKAUSTYKA
Grecko-rzymska technika malarska, w której farby o woskowym spoiwie (zimne lub cieple) nakladano róznymi ogrzanymi narzedziami lub na goraco pedzlami; technika trudna i powolna, stosowana w malarstwie sztalugowym (zwl. portretowym, np. fajumskie portrety, I-IV w.) i sciennym; dawala glebie kolorów, polysk i odpornosc na wilgoc; w starozytnosci byla wysoko ceniona, w sredniowieczu – calkowicie zapomniana.
TECHNIKI ARTYSTYCZNE:
FROTAZ
frottage, szt. plast. technika artystyczna polegajaca na odbijaniu faktury dowolnych przedmiotów (np. drewna, kamieni, lisci) na powierzchni papieru; wprowadzona przez M. Ernsta, stosowana przez artystów wspólczesnych dla wzbogacenia faktury obrazów.
KOLAZ
Technika artystyczna i wykonane w tej technice dzielo; kolaz polega na laczeniu za pomoca odpowiednich spoiw (pierwotnie kleju) form wycietych z zadrukowanego papieru, szczatków roslin i zwierzat, fragmentów wyrobów recznych i maszyn. z formami namalowanymi na plótnie lub narysowanymi na tekturze; pierwsze kolaze (1912) zrealizowali równoczesnie G. Braque i P. Picasso; technika kolazu poslugiwali sie równiez futurysci, dadaisci, surrealisci.
AKWAFORTA
kwasoryt, technika graficzna wgłębną, trawiona; także odbitka uzyskana ta technika; na zawerniksowanej płycie miedzianej wykonuje się rysunek stalowa igłą; dla osiągniecia różnego natężenia kresek płytę trawi się kilkakrotnie kwasem azotowym; w powstałe zagłębienia (po oczyszczeniu płyty) wciera się farbę druk. i wykonuje odbitki; akwaforta znana od pocz. XVI w., rozkwit w XVII w. (m.in. Rembrandt, J. Callot), jest stosowana w grafice do dziś.
AKWATINTA
Wykonanie formy drukowej w tej metodzie polega na pokryciu płyty metalowej sproszkowaną kalafonią lub pyłem asfaltowym, które podgrzane topią się i przylegają do niej, naniesieniu obrazu poprzez zasłonięcie wybranych fragmentów powierzchni metalu, a następnie trawieniu odsłoniętego metalu kwasem azotowym. Akwatinta różni się od akwaforty przede wszystkim tym, że trawione są nie linie, lecz płaszczyzny. W wyniku powielania czynności w coraz mniejszych obszarach obrazu uzyskuje się zróżnicowanie głębokości wytrawionych miejsc, a przez to możliwość waloryzowania koloru farby drukowej, czyli możliwość uzyskiwania półtonów.
CELLOGRAFIA
Technika graficzna wypukla stosowana w grafice wspólczesnej; kompozycje rysuje sie na plycie celloplastu, wyciska sie jej tlo rozgrzanym narzedziem; warstwy wycisnietego materialu gromadzace sie na brzegach rysunku pozwalaja uzyskac na odbitce mal. efekty faktury.
CERATORYT
Technika graficzna wglebna; kompozycje rysuje sie na kawalku ceraty, a nastepnie wycina nozem lub wydrapuje igla; po wtarciu farby w powstale wglebienia wykonuje sie odbitki; ceratoryt wynalazl na pocz. XX w. polski grafik F. Jablczynski.
CYNKORYT
Technika graficzna wypukla, pochodna drzeworytu; polega na wykonaniu rysunku w plycie cynkowej, wyzlobieniu tla wokól rysunku, pokryciu farba czesci wypuklych i odbiciu na papierze.
DRZEWORYT
Technika graficzna wypukla; na drewnianym klocku powleczonym gruntem opracowuje sie rysunek; metalowymi dlutami lub rylcami wycina sie tlo (na odbitce biale), partie wypukle pokrywa sie farba i odbija recznie na papierze; ze wzgledu na sposób ciecia klocka rozróznia sie drzeworty wzdluzny (langowy) i drzeworyt poprzeczny (sztorcowy), wynaleziony 1790 przez Th. Bewicka; drzeworyt znany od starozytnosci, jako technika graficzna zastosowany w koncu XIV w., rozwinal sie w 2 pol. XV w. (m.in. A. Dürer); w XIX w. pelnil funkcje techniki reprodukcyjnej; stosowany w grafice do dzis.
ELEKTROTINTA
Technika graficzna wglebna, trawiona; odmiana akwatinty; plyta jest trawiona pradem elektr.; pierwszy zastosowal elektrotinte grafik pol. S. Rzepa ok. pol. XX w.; elektrotinte cechuja duze mozliwosci techn. (subtelny rysunek, silne kontrasty waloru).
FLUOROFORTA
Technika graficzna, trawiona; podobna do akwaforty; rysunek wykonuje sie igla na zawoskowanej szklanej plycie; po wytrawieniu kwasem fluorowodorowym, wypelnia sie farba (po oczyszczeniu plyty) powstale zaglebienia i wykonuje odbitki; fluoroforte uprawiali m.in. S. Wyspianski, L. Wyczólkowski, J. Mehoffer.
GIPSORYT
Wspólczesna technika graficzna wypukla, zblizona do drzeworytu; plyte gipsowa zlobi sie rylcami drzeworytniczymi, usuwajac partie, które maja pozostac na odbitce biale; pociagniete farba czesci wypukle, odbite na papierze, tworza kompozycje.
KREDKOWY SPOSÓB
franc. maniere de crayon, technika graficzna wklesla, trawiona; na pokryta werniksem plyte miedziana przyklada sie zarysowana powierzchnia rysunek wykonany kredka i pociera sie jego lewa strone tak, by kredka przylgnela do werniksu; rysunek opracowuje sie ruletkami o róznej szerokosci i grubosci groszku; pozostawiaja one w werniksie kropkowany slad, odkrywajac metal; nastepnie poddaje sie plyte dzialaniu kwasu i po nalozeniu farby wykonuje odbitke; punktowy slad ruletki daje na odbitce imitacje kreski kredkowej. Sposób kredkowy wynalazl ok. 1740 J.Ch. François; popularny gl. w 2 pol. XVIII w. w grafice barwnej.
KWASORYT
Technika graficzna wklesla polegajaca na trawieniu kwasem octowym rysunku na plycie metalowej, z której po zalozeniu farba wykonuje sie odbitki na papierze; termin uzywany tez na okreslenie akwatinty i akwaforty.
LINORYT
Wspólczesna technika graficzna, wypukla, zblizona do drzeworytu; w plycie linoleum wycina sie nozem i innymi narzedziami partie kompozycji majace w odbitce pozostac biale; pozostale czesci powleka sie farba i wykonuje odbitki; linoryty charakteryzuja silne kontrasty czerni i bieli oraz wieksza niz w drzeworycie swoboda rysunku (linoleum pozwala na ciecie we wszystkich kierunkach).
LITOGRAFIA
Technika graficzna plaska, takze odbitka uzyskana ta technika; na wypolerowanej powierzchni kamienia litograf. wykonuje sie rysunek kredka litograf., tlusta farba lub odpowiednim tuszem; nastepnie zakwasza sie kamien slabym roztworem kwasu azotowego polaczonego z guma arab. i powleka farba druk.; farba przylega do miejsc zarysowanych, nie zatrzymujac sie na uodpornionej na nia kwasem powierzchni kamienia; odbitki wykonuje sie na papierze pod prasa. Technike litografii pierwszy zastosowal niem. grafik A. Senefelder 1796; poczatkowo uzywana jako technika reprodukcyjna, od pol. XIX w. przyjela sie w grafice artyst. w wielu krajach eur., zwl. we Francji i Niemczech. W Polsce pierwszy zaklad litograf. zal. J. Siestrzynski (1819) przy Inst. Gluchoniemych w Warszawie. Technika litografii jest chetnie uzywana we wspólcz. grafice artyst., w poligrafii zastapiona przez offset.
MEZZOTINTA
Sztuka czarna, technika graficzna wklesla; na równomiernie posiekanej chwiejakiem plycie metal. wykonuje sie rysunek za pomoca gladzika i skrobaczki polerujac partie, które po odbiciu maja byc jasne, nastepnie plyte powleka sie farba i odbija; mezzotinta daje najbardziej mal. efekty ze wszystkich technik graf.; wynaleziona przez L. von Siegena w Utrechcie (pierwsza odbitke wykonal 1642), rozwinela sie zwl. w XVIII w. w Wielkiej Brytanii.
MIEDZIORYT
Graficzna technika metal., wglebna; na gladko wypolerowanej plycie miedzianej zlobi sie rysunek za pomoca stalowych rylców; po opracowaniu plyte lekko sie podgrzewa, nastepnie wciera farbe w wyzlobione rowki; po usunieciu farby z gladkich partii metalu przyklada sie do plyty zwilzony papier i przepuszcza przez prase; z jednej plyty mozna otrzymac kilkaset odbitek; miedzioryt odznacza sie sucha, ostro zakonczona kreska; wywodzi sie z technik zlotniczych. Wynaleziony ok. pol. XV w.; poczatkowo rozwijal sie we Wloszech (A. Mantegna), w Niemczech (m.in. M. Schongauer, A. Dürer, A. Altdorfer) i Niderlandach (L. van Leyden); w XVI w. zaczeto go stosowac takze do reprodukcji dziel sztuki; w XVII i XVIII w. rozwinal sie gl. we Francji (R. Nanteuil, C. Lorrain) i we Flandrii (szkola rytownicza P.P. Rubensa), nastepnie w calej Europie; rozpowszechnil sie gl. w ilustracji ksiazkowej; pod koniec XVIII w. i na pocz. XIX w., rzadziej stosowany, ustapil stalorytowi.
MONOTYPIA
Technika graficzna plaska; na plycie metal. lub szklanej wykonuje sie wolno schnacymi farbami (olejnymi, druk.) barwna kompozycje i odciska na zwilzonym papierze; powstaje tylko jedna odbitka, gdyz cala farba odbija sie na papierze; wynaleziona w XVII w., popularna od konca XIX w., stosowana równiez we wspólcz. sztuce.
ODPRYSK
Technika graficzna wklesla; na dokladnie odtluszczonej plycie metal. wykonuje sie rysunek atramentem, zawierajacym oprócz barwnika skladniki latwo rozpuszczajace sie w wodzie, np. cukier z dodatkiem gumy arabskiej; po wyschnieciu calosc pokrywa sie werniksem i zanurza w wodzie; werniks odpryskuje w miejscach rysunku, potem plyte sie trawi, powleka farba i wykonuje odbitki; technike wynalazl franc. rytownik F. Bracquemond w koncu XIX w.
SERIOGRAFIA
Technika stosowana w grafice; rysunek wykonuje sie tuszem litograf. na gazie mlynskiej naciagnietej na ramke; gaze pokrywa sie roztworem izolujacym, który nie przylega do tuszu; po zmyciu tuszu przez czyste partie tkaniny przeciera sie farbe na podloze; odbitki róznia sie miedzy soba natezeniem barwy.
STALORYT
Metal. technika graficzna, wglebna; rysunek zlobi sie na plycie z hartowanej stali; twardosc plyty nie pozwala na uzyskanie swobodnej kreski i grafik musi ograniczyc sie do ciec prostych, kratkowanych lub punktowanych; technika wprowadzona ok. 1820 przez K. Heatha w W. Brytanii; w XIX w. wykonywano nia ekslibrisy, ilustracje, obecnie – banknoty, znaczki pocztowe itp.
SUCHA IGLA
Suchoryt, pointe seche, metal. technika graficzna, wglebna; rysunek ryje sie na plycie miedzianej ostra igla stalowa, która pozostawia po bokach rowka malenkie wiórki – zatrzymujace farbe na równi z zaglebieniami, i po odbiciu, pod prasa na wilgotnym papierze, daje miekka, mal. kreske; ze wzgledu na latwe scieranie sie wiórków, z jednej plyty mozna otrzymac ok. 30 dobrych odbitek; technika znana od pol. XVI w., popularna od pol. XIX w.
TECHNIKI MALARSKIE:
OLEJNE MALARSTWO
Technika malarska polegajaca na poslugiwaniu sie farbami olejnymi (farby artystyczne); za podobrazie sluzy drewno, plótno lub blacha; sa mozliwe rózne sposoby malowania, np.: warstwowy (na zaprawe kladzie sie podmalówke, a na nia wielowarstwowy naklad barwny) oraz alla prima; malarstwo olejne rozpowszechnilo sie w XV w. w Niderlandach, wypierajac technike tempery.
Malarstwo akrylowe to malarstwo za pomocą farb akrylowych. Malarstwo akrylowe jest alternatywą dla malarstwa olejnego i jednocześnie wygodniejszą techniką malarstwa od akwareli i gwaszu.
FARBY AKRYLOWE
Farby akrylowe występują zarówno w postaci zawiesin umożliwiających malowanie na papierze, zbliżone do akwareli i gwaszu jak również można je rozpuszczać w rozpuszczalnikach organicznych i uzyskiwać farby zbliżone charakterem do farb olejnych. Farby akrylowe dostępne są także w formie puszek z rozpylaczem (sprayem) stosowanych w technikach graffiti.
W stosunku do akwareli malowanie farbami akrylowymi jest łatwiejsze, umożliwia pełne mieszanie kolorów i dokonywanie retuszy. Trudniej jest jednak za pomocą tych farb uzyskać wrażenie “ulotności” tak bardzo charakterystyczne dla akwareli.
W stosunku do farb olejnych farby akrylowe dają nieco mniej swobody w nadawaniu obrazom faktury, jednak podobnie łatwo można za ich pomocą uzyskiwać wszelkie inne efekty od wrażenia przenikania kolorów po efekty przestrzenne.
PASTEL
Rodzaj farb artyst. w postaci miekkich kredek; pastelami nazywa sie tez obrazy wykonane tymi farbami; odznaczaja sie one swietlistym kolorytem i miekkimi przejsciami barw; pastel jako samodzielna technika malarska rozpowszechnil sie gl. w XVIII w.
SKULPTOMALARSTWO
Technika plastyczna zblizona do reliefu, uprawiana w XX w.; operuje polaczeniami róznorodnych materialów (np. piasek, ziemia itp.), m.in. wykorzystujac kolaz; i assemblage; skulptomalarstwo zapoczatkowali twórcy kubizmu syntet.: G. Braque, J. Gris, P. Picasso, rozwijali zas J. Dubuffet, A. Tapies oraz przedstawiciele malarstwa materii, pop-artu, nowego realizmu; w Polsce m.in.: J. Maziarska, T. Rudowicz, H. Stazewski, J. Stern.
SUMI-E
Jap. suiboku, technika i styl monochromatycznego malarstwa tuszem, czasem z delikatnymi smugami koloru, przejeta z Chin w XIV w.; byla to technika ekspresji pociagniec pedzla i cieniowania od bieli do czerni; pozwalala wyrazac bogate, symbol. tresci, bliskie filozofii zen; gl. tematy – krajobrazy i postacie, pózniej równiez zwierzeta, rosliny i owoce; wchlaniajac rodzime elementy, w kolejnych stuleciach styl ten stal sie zródlem inspiracji dla wielu szkól mal.; najwybitniejsi przedstawiciele – Sesshu; Motonobu.
TEMPERA
Technika malarska polegajaca na poslugiwaniu sie tymi farbami, typowa dla malarstwa sredniowiecznego.
AKWARELA
Technika malowania farbami akwarelowymi, gl. na papierze; charakterystyczna cecha akwareli jest cienka i przezroczysta warstwa farby, przez która przebija podloze; technika akwareli wymaga duzej precyzji ze wzgledu na trudnosci w dokonywaniu poprawek;
Gwasz – farba wodna z domieszką kredy lub bieli (od XIX wieku ołowiowej lub cynkowej), nadającej jej właściwości kryjące, oraz gumy arabskiej będącej spoiwem. Znana w Europie od średniowiecza, stosowana głównie w XVII i XVIII wieku, choć jest ona popularna do dzisiaj. Mianem tym określa się także technikę malowania gwaszami, a także same obrazy nimi namalowane.
GWASZ
Technika gwaszu różni się od akwareli głównie tym, że obrazy malowane gwaszem mają “pełne” kolory, a nie prześwitujące jak w akwareli. Malowanie gwaszem jest najczęściej stosowane do wykonywania szkiców dla obrazów olejnych oraz do wykonywania ilustracji do książek, choć są też malarze wyspecjalizowani w gwaszu, stosujący z powodzeniem tę technikę do malowania “pełnoprawnych” obrazów.
DRIPPING
Technika malarska; polega na pólautomatycznym wylewaniu farby na plótno i przez jego pochylanie tworzeniu sciekajacych, nieoczekiwanych form; stosowana m.in. przez amerykanskich malarzy kregu abstrakcyjnego ekspresjonizmu (J. Pollock).
ENKAUSTYKA
Grecko-rzymska technika malarska, w której farby o woskowym spoiwie (zimne lub cieple) nakladano róznymi ogrzanymi narzedziami lub na goraco pedzlami; technika trudna i powolna, stosowana w malarstwie sztalugowym (zwl. portretowym, np. fajumskie portrety, I-IV w.) i sciennym; dawala glebie kolorów, polysk i odpornosc na wilgoc; w starozytnosci byla wysoko ceniona, w sredniowieczu – calkowicie zapomniana.
TECHNIKI ARTYSTYCZNE:
FROTAZ
frottage, szt. plast. technika artystyczna polegajaca na odbijaniu faktury dowolnych przedmiotów (np. drewna, kamieni, lisci) na powierzchni papieru; wprowadzona przez M. Ernsta, stosowana przez artystów wspólczesnych dla wzbogacenia faktury obrazów.
KOLAZ
Technika artystyczna i wykonane w tej technice dzielo; kolaz polega na laczeniu za pomoca odpowiednich spoiw (pierwotnie kleju) form wycietych z zadrukowanego papieru, szczatków roslin i zwierzat, fragmentów wyrobów recznych i maszyn. z formami namalowanymi na plótnie lub narysowanymi na tekturze; pierwsze kolaze (1912) zrealizowali równoczesnie G. Braque i P. Picasso; technika kolazu poslugiwali sie równiez futurysci, dadaisci, surrealisci.